گلستان سعدی یکی از آثار شیخ شیراز است که به نثر نوشته شده است. در این مقاله از سوری فان به معرفی این اثر و مرور چند حکایت از گلستان سعدی میپردازیم. با ما همراه باشید.
آثار سعدی
سعدی شیرین‌سخن معروف به «شیخ سعدی» یا «شیخ شیراز»، یکی از بزرگترین شاعران تاریخ ایران است که در قرن هفتم می‌زیسته است. از آثار سعدی می‌توان به گلستان سعدی بوستان سعدی، غزلیات سعدی، کلیات سعدی، رساله عقل و عشق، مجالس پنج‌گانه، نصیحه‌الملوک و غیره اشاره کرد.
در این میان، خوانش گلستان، بوستان و غزلیات سعدی بیشتر در میان مردم رواج پیدا کرد، چراکه شاید محتوای آن‌ها درس اخلاق و عشق بود برای همگان! تفاوت اصلی بوستان با گلستان سعدی در این است که بوستان به نظم یا همان شعر و گلستان به نثر مسجع نوشته شده است. در ادامه این مطلب می‌توانید با ویژگی‌های بیشتر نثر گلستان سعدی آشنا شوید.
نوع نثر کتاب گلستان سعدی
از نظر بسیاری از کارشناسان، کتاب گلستان شاهکار بلاغت فارسی است که سعدی در طی چند ماه در سال ۶۵۶ آن را تالیف کرد. برتری نثر کتاب گلستان در مسجع بودن آن است، چراکه به لطف این نوع نثر، سعدی جهان‌دیده توانست تجربیات خود را از ملاقات با عاشقان، پهلوانان، مدعیان، شیوخ، صوفیان و رندان در قالب حکایت‌های مختلف در اختیار همگان بگذارد و به نوعی به کمک آن‌ها درس اخلاق بدهد.
آثاری مانند گلستان سعدی علاوه بر اینکه عصاره تفکرات و تأملات عرفانی، اجتماعی و تربیتی سعدی است، نشانگر اخلاق، روش و مسلک گذشته ایرانیان نیز است و به همین دلیل هیچ‌گاه عظمت و درخشش خود را از دست نخواهد داد.
چیزی که بیشتر از همه، نوع نثر و بیان گلستان سعدی را برای مردم نغز و شیرین کرده است، «سهل و ممتنع» بودن آن است. این بدان معنی است که شما به محض خواندن هر جمله از آن احساس می‌کنید که کلمات سخت و نامفهوم نیستند و می‌توانید با حداقل داده‌های ادبیاتی خود ادامه دهید. اما اگر بخواهید یک حکایت مانند یکی از حکایات گلستان بگویید، متوجه می‌شوید که چقدر سخت و دشوار است. این مسئله به ممتنع و غیرقابل دسترس بودن نوع بیان و نثر گلستان بر می‌گردد.
یکی دیگر از ویژگی‌های نثر گلستان سعدی این است که در آن نکات دستوری به درست‌ترین روش ممکن رعایت شده است. البته نباید از قدرت ایجاز یا خلاصه‌گویی در کلام سعدی غافل شد که در نثر گلستان کاملا قابل لمس است. به‌طوری که امکان ندارد شما بتوانید یک عبارت یا کلمه زائد و هجو در آن بیابید.
طنز و ظرافت دو ویژگی متمایز در آثار سعدی به‌خصوص گلستان هستند که به نوع نگاه و تفکر سعدی اشاره دارند. اگر شما چندین بار گلستان سعدی را مطالعه کنید، هر بار به نکات جدیدی از این زبان طنز که سرشار از روح سرزندگی است، خواهید رسید. در واقع سعدی مخصوصا از طنز استفاده کرد تا خشکی را از کلام بگیرد و به جای آن شیرینی و لبخند به لبان خوانندگان بنشاند. شاید به همین خاطر است که با وجود گذشت هفتصد سال از نگارش گلستان سعدی، هنوز از نظر خوانندگان نمونه یک نثر سلیس، روان، شیرین، نغز و ناب محسوب می‌شود.
گلستان سعدی چند باب دارد؟
گلستان در اصل شامل یک دیباچه و هشت باب (فصل) است شامل این عناوین: در سیرت پادشاهان، در اخلاق درویشان، در فضیلت قناعت، در فوائد خاموشی، در عشق و جوانی، در ضعف و پیری، در تاثیر تربیت و در آداب صحبت. در هرکدام از این باب‌ها به نکات اخلاقی و پند و اندرزهای مشخصی در قالب چندین حکایت اشاره شده است. به‌گونه‌ای که اکثر خوانندگان پس از خواندن آن‌ها، برای لحظه‌ای در فکر فرو می‌روند. در اصل، سعدی در این کتاب قصد ندارد که تاریخ را ورق بزند، چراکه تمام وقایعی که ذکر کرده واقعی نیستند، اما خواننده می‌تواند از مفهوم آن‌ها متوجه شرایط زمانه در آن دوره بشود.
چند حکایت از گلستان سعدی
حکایت اول
دو کس رنج بیهوده بردند و سعی بی فایده کردند یکی آن که اندوخت و نخورد و دیگر آن که آموخت و نکرد.
علم چندان که بیشتر خوانی
چون عمل در تو نیست نادانی
نه محقق بود نه دانشمند
چارپاپی برو کتابی چند
آن تهی مغز را چه علم و خبر
که بر او هیزم است یا دفتر
حکایت دوم
مشک آنست که ببوید نه آنکه عطار بگوید. دانا چو طبله عطارست خاموش و هنر نمای و نادان خود طبل غازی، بلند آواز و میان تهی.
حکایت سوم
عالم اندر میان جاهل را
مَثَلي گفته‌اند صدیقان
شاهدی در بین کوران است
مُصحَفی در سرای زندیقان
حکایت چهارم
دو چیز محال عقل است: خوردن بیش از رزق مقسوم و مردن پیش از وقت معلوم.
قضا دگر نشود ور هزار ناله و آه
به کفر یا به شکایت برآید از دهنی
فرشته‌اي که وکیل است بر خزاین باد
چه غم خورد که بمیرد چراغ پیرزنی؟
حکایت پنجم
گر جور شکم نیستی هیچ مرغ در دام صیاد نیفتادی بلکه صیاد خود دام ننهادی. حکیمان دیر دیر خورند و عابدان نیم سیر و زاهدان سدّ رمق و جوانان تا طبق برگیرند و پیران تا عرق بکنند اما قلندریان چندان بخورند که در معده جای نفس نماند و بر سفره روزی کس.
اسیر شکم را دو شب نگیرد خواب
شبی ز معده سنگین، شبی ز دلتنگی
حکایت ششم
حکیمی را پرسیدند چندین درخت نامور که خدای عزوجل آفریده است و برومند هیچ یک را آزاد نخوانده‌اند مگر سرو راکه ثمره‌اي ندارد. گویی درین چه حکمت است؟ گفت: هر درختی را ثمره معین است به وقتی معلوم. گاهی به وجود آن تازه‌اند و گاهی به عدم آن پژمرده شوند و سرو را هیچ از این نیست و همه ی وقتی خوش است و این است صفت آزادگان.
به انچه می‌گذرد دل منه که دجله بسی
پس از خلیفه بخواهد گذشت در بغداد
گرت ز دست بر آید چو نخل باش کریم
ورت ز دست نیاید چو سرو باش آزاد
حکایت هفتم
درویشی مستجاب الدعوة در بغداد پدید آمد حجاج یوسف را خبر کردند بخواندش و گفت دعای خیری بر من کن. گفت خدایا جانش بستان گفت از بهر خدای این چه دعاست گفت این دعای خیرست ترا و جمله مسلمانان را.
اي زبردست زیر دست اذيت
گرم تا کی بماند این بازار
به چه کار آیدت جهانداری
مردنت به که مردم آزاری
حکایت هشتم
دو برادر یکی خدمت پادشاه کردی و دیگر به زور بازو نان خوردی باری این توانگر گفت درویش راکه چرا خدمت نکنی تا از مشقت کار کردن برهی؟ گفت تو چرا کار نکنی تا از مذلّت خدمت رهایی یابی؟ که خردمندان گفته‌اند نان خود خوردن و نشستن به که کمر شمشیر زرّین به خدمت بستن.
به دست آهن تفته کردن خمیر
به از دست بر سینه پیش امیر
عمر گرانمایه دراین صرف شد
تا چه خورم صیف و چه پوشم شتا
اي شکم خیره به نانی بساز
تا نکنی پشت به خدمت دو تا
حکایت نهم
یکی از وزرا پیش ذوالنون مصری رفت و همت خواست که روز و شب به خدمت پادشاه مشغولم و به خیرش امیدوار و از عقوبتش ترسان. ذوالنّون بگریست و گفت: اگر من خدای را عزّوجلّ چنین پرستیدمی که تو پادشاه را، از جمله صدّیقان بودمی.
گر نبودی امید آسان و رنج
پای درویش بر فلک بودی
ور وزیر ازخدا بترسیدی
همان گونه کز مَلِک، مَلَک بودی
منابع:
برچسب ها :
این مطلب بدون برچسب می باشد.
- حکایت , سرگرمی و موسیقی
- 389بازدیدها
- بدون نظر
به نکات زیر توجه کنید