سایت تفریحی خبری و مد لباس روز دنیا

گاهی کافی است فقط با دقت بیشتری به اطراف مان نگاه کنیم تا با کمترین امکانات بتوانیم بهترین برداشت ها را داشته باشیم. بهترین اثبات برای این موضوع خاطره پروفسور اردکانی در بررسی رفتار موش ها برای پیش بینی سرمای زمستان ۴۳ است. در ادامه با سوری فان همراه باشید.

پیش بینی موش ها از سرمای زمستان ۴۳

“پروفسور حسین اردکانی” پیشکسوت صنعت هواشناسی کشورمان اخیراً میهمان تسنیم بود؛ استاد اردکانی به ذکر خاطره‌ای از سال ۱۳۴۳ از دوران ریاست خود بر مرکز پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی پرداخت و گفت:

«در تابستان سال ۱۳۴۳, روزنامه اطلاعات خبرنگار علاقه‌مندی به مباحث هواشناسی داشت که هر روز علاوه بر اینکه به‌صورت تلفنی آمار وضعیت هوا را از مرکز پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی جویا می‌شد, شخصاً با من هم صحبت می‌کرد و جویای وضعیت جوی می‌شد؛ در یکی از روزهای تابستان سال ۱۳۴۳ در تماسی که این خبرنگار با من داشت، موضوع جالبی را مطرح کرد؛ این خبرنگار به من گفت “امسال در پروژه تعریض جاده هراز، خاک‌برداری بولدوزرها، لانه موشی را نمایان کرد که موش‌ها در آن، آذوقه غذایی بسیار فراوانی ذخیره کرده بودند! آیا ممکن است که این ذخیره‌سازی گسترده، نشان از یک سرمای طاقت‌فرسا در فصل زمستان امسال داشته باشد؟!”

من که از موضوع مطرح‌شده متعجب شده بودم، به او پاسخ دادم “در تمام سال‌هایی که در انگلیس و آمریکا به تحصیل علم هواشناسی مشغول بودم, همه چیز به ما یاد دادند مگر رابطه موش با سرما! اما اخیراً در مقاله یک پروفسور فرانسوی مطالعه کردم که امسال تعداد زیادی از “سیکل‌های لکه‌های خورشیدی” روی هم قرار می‌گیرند که این اتفاق منجر به این می‌شود که در برخی از نقاط زمین، سرمای بی‌سابقه و در بخشی دیگر گرمای طاقت‌فرسا حاکم شود”!

صبح روز بعد روزنامه اطلاعات به‌نقل از من تیتر زد که “زمستان سال ۱۳۴۳, سردترین سال دنیا خواهد شد!”،
بلافاصله بعد از پخش این خبر در روزنامه اطلاعات آن سال، سروصدا و غوغایی در سطح کشور به‌پا شد و دکتر گنجی؛ رئیس وقت سازمان هواشناسی و وزیر جنگ کشور بابت این تیتر روزنامه اطلاعات, از من جواب خواستند و به‌نوعی، بنده را بازخواست و توبیخ کردند و من هم اصل جریان تماس خبرنگار روزنامه اطلاعات با خودم را برای آنها توضیح دادم و غائله تمام شد!

تا اینکه زمان گذشت و زمستان سال ۱۳۴۳ آمد و اتفاق فوق‌العاده عجیبی افتاد! زمستان آن سال در کشورمان سرمای شدیدی حاکم شد و دمای بی‌سابقه منفی ۳۷٫۵درجه سانتی‌گراد در بسیاری از نقاط کشورمان به ثبت رسید! و زمستان آن سال به یکی از سردترین زمستان‌های ایران تبدیل شد؛ بر اثر دمای منفی ۳۷ درجه, تمام لوله‌های آب در تهران یخ زدند, پدیده “مه یخی” در همدان اتفاق افتاد و ارتفاع برف به قدری رسید که خروج از خانه را دشوار کرده بود.»

حیوانات چطور زمستان را سپری می کنند

در فصل زیبای زمستان هوا سردتر می‌شود، روزها کوتاه تر می‌شوند و برگ‌ها تغییر رنگ می‌دهند و از درخت‌ها به زمین می‌افتند. برف زمین را می‌پوشاند. آدم‌ها در خانه‌های گرم می‌نشینند و کاپشن و پولیور به تن می‌کنند ولی این فصل برای حیوانات به شیوه‌های دیگری می‌گذرد. آن‌ها یا مهاجرت می‌کنند، یا سازگاری می‌یابند یا به خواب زمستانی می‌روند. جانوران برای گذراندن زمستان شیوه‌های متفاوت و حیرت انگیز مخصوص به خود را دارند. برخی از آن‌ها مهاجرت می‌کنند، یعنی به نقاط دیگر جغرافیایی که هوای گرم تر و غذای کافی دارد سفر می‌کنند.
مهاجرت کردن
بسیاری از پرندگان در فصل پاییز مهاجرت می‌کنند. از آن جا که سفر می‌تواند پرمخاطره باشد، برخی از گونه‌ها در دسته‌های بزرگ مهاجرت می‌کنند. برای مثال، غازها با قیل و قال در گروه‌های Vشکل به پرواز در می‌آیند. برخی دیگر به صورت انفرادی مسیر را طی می‌کنند. اما پرنده‌ها از کجا می‌دانند که زمان ترک و کوچ زمستانی فرا رسیده است؟!
دانشمندان هنوز هم در حال مطالعه روی این رفتار شگفت انگیز هستند. بسیاری از دانشمندان کوچ پرندگان را بخشی از چرخه تغییرات یک ساله در نظر می‌گیرند که پرنده باید هر سال از آن عبور کند. این چرخه را تغییراتی نظیر مقدار نور در طول روز و آب و هوا کنترل می‌کنند. پرندگان می‌توانند مسافت‌های بسیار طولانی را پرواز کنند. به عنوان مثال، پرستوی دریایی شمالگان در فصل تابستان درست در مجاورت قطب شمال لانه می‌سازد. در پاییز تا قطب جنوب پرواز می‌کند و هر بهار دوباره به قطب شمال باز می‌گردد. بسیاری از پرندگان مسافت‌های کوتاه تری را برای کوچ در پیش رو دارند. ممکن است از خود بپرسیم چگونه آن‌ها راهی را که به محل استقرارشان در سال گذشته منتهی می‌شود دوباره شناسایی و درست همان مسیر را طی می‌کنند؟ به نظر می‌رسد آن‌ها خود را مانند دریانوردان گذشته هدایت می‌کنند، یعنی از نیروهای عظیم طبیعت که خورشید، ماه و ستاره‌ها هستند برای جهت یابی استفاده می‌کنند. به علاوه، مغز آن‌ها مجهز به یک قطب نمای طبیعی است که با آن از میدان مغناطیسی زمین بهره می‌گیرند.
به غیر از پرندگان، جانوران دیگر نیز مهاجرت می‌کنند. تعداد اندکی از پستانداران مانند برخی از خفاش‌ها، گوزن‌های جنگلی مهاجر و گوزن‌های شمالی و نیز وال‌ها هر زمستان در جستجوی غذا کوچ می‌کنند. ماهی‌های زیادی نیز تغییر مکان می‌دهند. آن‌ها به سمت جنوب حرکت می‌کنند یا به آب‌های عمیق تر و گرم تر می‌روند. حشرات نیز از این قاعده مستثنی نیستند؛ برخی پروانه‌ها و بیدها مسیرهایی بسیار طولانی را طی می‌کنند تا زمستان را در نقطه ای گرم سپری کنند.
بسیاری از حشرات مهاجر هم مسافت‌های کوتاه تری را طی می‌کنند. مثال بارز از پروانه‌ها، «پروانه‌های مونارک» (پروانه‌های شهریار) هستند که تابستان را در کانادا و نواحی شمالی ایالات متحده می‌گذرانند و برای زمستان به نقطه ای دوردست به سوی جنوب یعنی به مکزیک کوچ می‌کنند. بیشتر حشرات مهاجر مسافت‌های کوتاه تری را طی می‌کنند.
بسیاری از آن‌ها از قبیل موریانه‌ها و سوسک‌های ژاپنی به سمت لایه‌های عمیق تر خاک حرکت می‌کنند. کِرم‌های خاکی نیز به عمق خاک می‌روند؛ برخی تا عمق حدود ۱۸۰ سانتی متر از سطح زمین فاصله می‌گیرند.

سازگاری

راهکار دیگر حیوانات در مواجه با زمستان، «سازگاری» است. بعضی از جانوران زیستگاه خود را ترک نمی‌کنند و در زمستان هم مانند دیگر فصل‌های سال، فعالیت‌های خود را ادامه می‌دهند. آن‌ها باید خود را با تغییر آب و هوا وفق دهند. بسیاری از جانوران رفتار خود را تغییر می‌دهند یا مکانیسم بدنشان تغییر می‌کند. برای مثال، برای این که در سرما گرم بمانند، موهای جدید و ضخیم تری
‌روی بدنشان می‌روید.
در مورد راسوها و خرگوش‌های برفی، موی جدیدی که می‌روید سفید رنگ است تا بتوانند به راحتی در برف استتار کنند و خود را در میان برف‌ها پنهان کنند. یافتن غذا در زمستان دشوار است. برخی جانوران مانند سنجاب‌ها، موش‌ها و سگ‌های آبی در طول پاییز غذای اضافی اندوخته می‌کنند تا مدتی بعد که هوا سردتر شد از آن تغذیه کنند. برخی نیز مانند خرگوش‌ها و گوزن‌ها زمستان را به جستجوی خزه، شاخه‌های کوچک، پوسته درخت و برگ می‌پردازند تا غذای زمستانی خود را فراهم کنند.
دسته دیگری از حیوانات با تغییر فصل‌ها از غذاهای مختلف و متفاوتی تغذیه می‌کنند. روباه قرمز در بهار، تابستان و پاییز میوه و حشره می‌خورد. در زمستان به دلیل این که این نوع غذاها را پیدا نمی‌کند جونده‌های کوچک را شکار می‌کند. برخی از حیوانات، حفره‌های درختان و کنده‌ها، زیر سنگ‌ها یا برگ‌ها یا زیر زمین را به عنوان پناهگاه زمستانی انتخاب می‌کنند.
گروهی از موش‌ها حتی در میان توده برف تونل حفر می‌کنند. جانورانی مانند سنجاب‌ها و موش‌ها برای گرم نگه داشتن خود محکم به یکدیگر می‌چسبند. بعضی از عنکبوت‌ها و حشرات که در جنگل‌های عاری از سرمای طاقت فرسا زندگی می‌کنند قادرند در طول زمستان فعال باشند. حشرات اندکی از جمله مگس‌های برفی، مگس درنا و کک‌های زمستانی وجود دارند که در سرمای زمستان به فعالیت خود ادامه می‌دهند. به علاوه، برخی از ماهی‌ها در آب‌های سرد در فصل زمستان همچنان فعال هستند.

زمستان خوابی

دسته دیگری از حیوانات نیز در تمامی‌یا بخشی از فصل زمستان به خواب زمستانی فرو می‌روند. این یک خواب ویژه و بسیار عمیق است. در طول خواب زمستانی، دمای بدن جانور پایین می‌آید و ضربان قلب و تنفس آن کند می‌شود. جانور در این دوره انرژی بسیار کمی‌مصرف می‌کند. در فصل پاییز، حیوانات زمستان خواب خود را برای زمستان آماده می‌کنند. آن‌ها برای این منظور غذای زیادی می‌خورند و ذخیره چربی بدن خود را افزایش می‌دهند. سپس از این چربی به عنوان منبع انرژی در طول خواب زمستانی استفاده می‌کنند. جانوران زمستان خواب دو نوع چربی دارند: چربی سفید معمولی و نوعی چربی قهوه ای مخصوص. چربی قهوه ای در نزدیکی مغز، قلب و شش‌های جانور به صورت تکه ای شکل می‌گیرد و درست در زمانی که باید از خواب بیدار شوند با پرتاب سریع انرژی به این اندام‌ها آن‌ها را گرم می‌کند.
مشکل عمده بیشتر جانوران در زمستان پیدا کردن غذا است. اگر غذا بسیار کمیاب شود، مثلاً تعداد حشرات و گیاهان سبز در اثر سرما کاهش یابد، جانوران با کمک خواب زمستانی این مشکل را حل می‌کنند. این خواب عمیق به آن‌ها امکان می‌دهد انرژی خود را ذخیره کنند و زمستان را با اندک یا هیچ غذایی سپری کنند.
بعضی از جانوران غذاهایی مانند گردو و فندق و بلوط را در جایی مانند تنه توخالی درخت انبار می‌کنند تا در طول زمستان، در زمان‌هایی که برای مدتی کوتاه از خواب بیدار می‌شوند، چیزی برای خوردن داشته باشند.
خرس‌ها، اسکانک‌ها (راسوهای بدبو)، سنجاب‌ها و بعضی از خفاش‌ها جانورانی هستند که به خواب زمستانی فرو می‌روند.
زمستان خواب‌های حقیقی طوری به خواب عمیق فرو می‌روند که بیدار کردن آن‌ها بسیار دشوار است و به نظر می‌رسد که مرده اند. دمای بدن و تنفس آن‌ها به میزان قابل ملاحظه ای کاهش می‌یابد. برای مثال، ضربان قلب «موش خرمای کوهی آمریکایی» در هر دقیقه از ۸۰ به ۴۰ کاهش می‌یابد و دمای بدنش نیز از ۹۸ درجه فارنهایت به ۳۸ درجه فارنهایت می‌رسد. اگر بدنش خیلی سرد شود، اندکی بیدار می‌شود و می‌لرزد تا کمی‌خود را گرم کند. اگر جانوری در منطقه ای زندگی کند که زمستان‌های ملایمی‌دارد، به طور مختصر زمستان خوابی می‌کند یا اصلاً به خواب زمستانی نمی‌رود. با این حال، حتی زمانی که سرمای زمستانی بسیار شدید است، زمستان خواب‌ها هر چند هفته یک بار برای مدتی کوتاه بیدار می‌شوند تا به اصطلاح به “دستشویی بروند” و اگر غذایی موجود است، بخورند. از دیگر زمستان خواب‌های حقیقی می‌توان به دوپاها، خفاش‌های کوچک قهوه ای و برخی از گونه‌های سنجاب زمینی اشاره کرد.همچنین جانوران خونسرد مانند ماهی‌ها، قورباغه‌ها، مارها و لاک پشت‌ها هیچ راهی برای گرم نگه داشتن خود در فصل سرما ندارند. مارها و بسیاری از خزندگان دیگر در حفره‌ها یا لانه‌های زمینی پناه می‌گیرند و تمامی‌زمستان را غیرفعال یا در حالت خواب می‌مانند؛ این هم فرایندی شبیه به زمستان خوابی است.آب پناهگاه خوبی برای بسیاری از جانوران آبزی یا نیمه آبزی است. هنگامی‌که هوا سرد می‌شود، آن‌ها به عمق دریاچه‌ها و تالاب‌ها می‌روند. دوزیستانی مانند قورباغه‌ها و خزندگانی مانند لاک پشت‌ها و نیز بسیاری از گونه‌های ماهی‌ها در زیر سنگ‌ها، کنده‌های درخت‌ها و برگ‌های به زمین افتاده پنهان می‌شوند یا به عمق آب می‌روند. بعضی از جانوران حتی خود را زیر گل و لای دفن می‌کنند و به خواب می‌روند. آب سرد اکسیژن بیشتری را نسبت به آب گرم در خود نگه می‌دارد و قورباغه‌ها و لاک پشت‌ها می‌توانند با جذب اکسیژن از طریق منافذ پوستی نفس بکشند.

حشرات

حشرات در حفره‌های درون زمین، زیر پوسته درخت‌ها، انتهای کنده‌های پوسیده و خلاصه در هر شکاف کوچکی که پیدا می‌کنند خود را از سرمای زمستان محفوظ نگه می‌دارند. یکی از جالب ترین محل‌ها برای آن‌ها «گال» است. گال یک برآمدگی روی گیاه است که برخی از حشرات، باکتری‌ها یا قارچ‌ها آن را ایجاد می‌کنند. آن‌ها ماده ای شیمیایی تولید می‌کنند که ناحیه ای کوچک از ساختار گیاه را مورد حمله قرار می‌دهد که در نتیجه آن، غده یا توده ای متورم که همان گال است روی گیاه ظاهر می‌شود. گال برای حشره یا باکتری یا قارچی که آن را ایجاد کرده است هم نقش خانه و هم منبع غذا را دارد.
هر نوع حشره، چرخه زندگی مختص خود را دارد که شامل نحوه رشد و تغییر کردن آن است. حشرات متفاوت زمستان را در مراحل متفاوتی از زندگی خود سپری می‌کنند.
بسیاری از آن‌ها در زمستان در وضعیت خواب یا «دیاپوز» (diapause)به سر می‌برند. دیاپوز وضعیتی شبیه به خواب زمستانی است؛ مدت زمانی است که رشد و نمو موجود زنده متوقف می‌شود و سوخت و ساز، ضربان قلب، تنفس و دمای بدن آن کاهش می‌یابد. بعضی از حشرات زمستان را در حالی که هنوز لاروهای کرم مانندی هستند سپری می‌کنند.
برخی دیگر در وضعیت شفیرگی سرما را می‌گذرانند. حشراتی هم هستند که پس از تخم ریزی در پاییز می‌میرند و تخم‌ها در بهار باز می‌شوند و نوزادان یا لاروهای حشره از آن‌ها بیرون می‌آیند و چرخه زندگی دوباره آغاز می‌شود.

منابع:

ettelaat

tasnimnews

مشاهده تمامی 120 پست user1